Το Ζαγόρι

ΖΑ – GORA: Σλαβική ονομασία της περιοχής που σημαίνει περιοχή πίσω από τα βουνά.

Περιοχή με ιδιαίτερα φυσικά – ιστορικά – κοινωνικά και πολιτιστικά χαρακτηριστικά, στη καρδιά της οροσειράς της Πίνδου.

Είναι τόπος ορεινός – όλα τα χωριά είναι κτισμένα σε υψόμετρο 600 – 1.400 μ. με κύρια χαρακτηριστικά τα πυκνά δάση στο Ανατολικό Ζαγόρι, τις βαθιές βραχώδεις χαράδρες στο Κεντρικό Ζαγόρι και την εξαιρετικά πλούσια χλωρίδα και πανίδα.

Το Ζαγόρι είχε κατοικηθεί πριν το 4ο πχ από τους Τυμφαίους, τους Παρωραίους και τους Τάλαρες.

Στα νεότερα χρόνια, παράλληλα με τη μόνιμη διακίνηση πληθυσμών (Αρβανίτες, Σαρακατσάνοι, Βλάχοι) διαμορφώνονται οι πρώτοι οικισμοί κατά τον 14ο αιώνα πριν τη κατάκτηση της Ηπείρου από τους Οθωμανούς.

Κατά τον Ι. Λαμπρίδη το 1678 υπήρχαν 60 χωριά και στα μέσα του 19ου αιώνα 46 με 27.000 κατοίκους.

Γνώρισε μεγάλη οικονομική και πολιτιστική άνθηση κατά τον 18ο και 19ο αιώνα και σε αυτό συνετέλεσε οι στενές εμπορικές και οικονομικές σχέσεις με χώρες της βόρειας Βαλκανικής (Σερβία – Βλαχία) και το ιδιαίτερο καθεστώς αυτονομίας που είχαν από τους Οθωμανούς.

Την εποχή αυτή χτίζονται τα περισσότερα αρχοντικά τα οποία σώζονται μέχρι σήμερα ενώ παράλληλα κατασκευάζονται σχολεία, παρθεναγωγεία, δρόμοι, γεφύρια κ.λ.π.

Από τις αρχές του 20ου αιώνα, η μετανάστευση πήρε μαζικό χαρακτήρα με αποτέλεσμα τον σταδιακό δημογραφικό και οικονομικό μαρασμό.

Σήμερα το Ζαγόρι περιλαμβάνει 46 κοινότητες σε 4 δήμους και 3.000 κατοίκους.

Το Δίλοφο, πρώην Σοποτσέλι (=τόπος με πολλά νερά) είναι ένας οικισμός που δημιουργήθηκε στη σημερινή του μορφή, στα τέλη του 18ου αιώνα (αποτελούμενο από 5 μαχαλάδες κατά τον 15ο αιώνα, οι οποίοι μεταφέρθηκαν στο πέρασμα των χρόνων στη σημερινή θέση).

Βρίσκεται στην καρδιά του Ζαγορίου, στο Κεντρικό Ζαγόρι ,ανάμεσα στο Μονοδέντρι, τους Κήπους και το Κουκούλι δίνοντας τη δυνατότητα για εξερεύνηση σε ολόκληρο το Ζαγόρι.

Ένας οικισμός ο οποίος έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέος, και το μοναδικό χωριό στο οποίο δεν επιτρέπεται η διέλευση των αυτοκινήτων στα καλντερίμια του, ανέπαφα στο χρόνο πραγματικά αριστουργήματα, ιδανικά για περιπλάνηση. Το μάτι χορταίνει πέτρα, δουλεμένη από τη φύση και τον άνθρωπο.

Τα παλιά πλινθόχτιστα αρχοντικά αν και γερασμένα από το πέρασμα του χρόνου εντυπωσιάζουν με την κατασκευή και τα αδρά χαρακτηριστικά της ανεπιτήδευτης ζαγορίτικης αρχιτεκτονικής.

Τα λιθόστρωτα καλντερίμια κουβαλούν στη ράχη τους αναμνήσεις αιώνων, και δέχονται σιωπηλά τους πρόσκαιρους επισκέπτες που περπατούν πάνω στα χρονοφαγωμένα λιθάρια. Εδώ κάποτε ακουγόταν ο ρυθμικός ήχος από τα πέταλα των φορτωμένων μουλαριών.

Στην εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου που στέκει ορθή από το 1850 άναβαν τα κεριά της προσμονής του γυρισμού των ξενιτεμένων.

Το Δίλοφο είναι χτισμένο σε υψόμετρο 860 μ. πάνω σε δύο λόφους, με μικρές σχετικά κλίσεις. Αναπτύσσεται γύρω από την Κεντρική Πλατεία(Μεσοχώρι), από όπου ξεκινούν ακτινωτά οι τρεις βασικοί πεζόδρομοι (καλντερίμια), που οδηγούν στις τρεις συνοικίες, πάνω μαχαλάς, κάτω μαχαλάς και πέρα μαχαλάς.

Στο Δίλοφο υπάρχουν εκατό αρχοντικά από τα οποία τα δέκα κατοικούνται μόνιμα. Υπάρχουν επίσης εκτός της εκκλησίας της Κοίμησης της Θεοτόκου 1850 και πολλά μικρότερα παρεκκλήσια και μοναστήρια όπως Παναγίας, Σωτήρος, Άγιοι Ταξιάρχες, Αγία Παρασκευή κλπ.

Στο Μεσοχώρι υπάρχει η Αναγνωστοπούλειος Σχολή (Αρρεναγωγείο – Δημοτικό Σχολείο), και πάνω από την εκκλησία υπήχε το Παρθεναγωγείο. Οι πεζόδρομοι είναι λιθόστρωτοι (καλντερίμια) και ορίζονται δεξιά και αριστερά από λιθόκτιστους μαντρότοιχους αρκετά ψηλούς ώστε να κρύβουν από το μάτι του περαστικού, τις αυλές των σπιτιών.